Finanse samorządów

Po transformacji ustrojowej wprowadzono w Polsce zmiany w systemie zarządzania gospodarką. Uległ zmianie również system sprawowania władzy publicznej poprzez przeniesienie znacznej części zadań, wcześniej realizowanych przez państwo, na samorząd terytorialny. Od tej pory jednostki samorządu terytorialnego musiały samodzielnie dbać o własne finanse. Obecnie praktycznie wszystkie jednostki podobnie jak cały sektor finansów publicznych wykazują zadłużenie. Nie wzrasta ono jednak lawinowo i utrzymuje się na poziomie dopuszczalnym przez granice ustawowe. Ciągła potrzeba zapewnienia środków na finansowanie bieżącej działalności oraz na spłatę zaciągniętych wcześniej zobowiązań ogranicza wydatki na inwestycje. Cierpi przez to dynamika infrastruktury komunalnej. W strategiach lokalnego i regionalnego rozwoju inwestycje spełniają bowiem bardzo ważną rolę.

Finanse, jakimi dysponuje polski samorząd terytorialny, są znaczne, ale niewystarczające, by bez przeszkód wykonywać przypadające mu zadania publiczne. Tak jak praktycznie cały sektor finansów publicznych, również jednostki samorządu terytorialnego odczuwają wyraźne ograniczenia w zakresie posiadania wystarczających zasobów finansowych pozwalających na zachowanie równowagi budżetowej, przy spełnianiu jednocześnie zasad finansowania własnego rozwoju ze swoich środków. To, że zasoby organów samorządowej władzy są ograniczone, nie może jednak ich zwalniać z obowiązku poszukiwania nowych, również niekonwencjonalnych rozwiązań, które będą miały na celu zagwarantowanie odpowiedniej jakości świadczonych usług publicznych, a także podejmowania działań prorozwojowych.

Ekonomia określa finanse jako zjawiska związane z ruchem pieniądza oraz surogaty pieniężne. Nie są to natomiast takie zjawiska, w których pieniądz występuje w innym charakterze, jak przykładowo mierzenie nakładów inwestycyjnych czy produkcji. Między finansami publicznymi a finansami prywatnymi zachodzą pewne związki, które powodują istnienie stosunków finansowych. Operacji finansowych przeprowadzanych między sektorem publicznym i prywatnym jest bardzo duża, dlatego konieczne jest czuwanie państwa nad prawidłowym układem tych stosunków. Ingerencja państwa w stosunki finansowe podmiotów prywatnych powinna się jednak ograniczać jednak tylko do stanowienia przepisów prawa, a także do wykonywania postanowień tych przepisów. Wszystkie jednostki samorządu terytorialnego mogą natomiast korzystać z ochrony swojej samodzielności. Są natomiast samodzielne na tyle, na ile pozwalają im finanse.